Απειλούνται με ψηφιακή εξαφάνιση οι περισσότερες ευρωπαϊκές γλώσσες

Οι περισσότερες ευρωπαϊκές γλώσσες (και η ελληνική) κινδυνεύουν με ψηφιακή εξαφάνιση.
Η 26η Σεπτεμβρίου έχει καθιερωθεί από το Συμβούλιο της Ευρώπης ως η Ευρωπαϊκή Ημέρα των Γλωσσών, αλλά, σύμφωνα με μια νέα ευρωπαϊκή επιστημονική έκθεση, οι 21 από τις 30 γλώσσες της Ευρώπης -μεταξύ των οποίων και η ελληνική- αντιμετωπίζουν κίνδυνο ψηφιακής εξαφάνισης.



 Η έρευνα κρούει τον κώδωνα κινδύνου, καθώς διαπίστωσε ότι η ψηφιακή βοήθεια για τις περισσότερες ευρωπαϊκές γλώσσες είναι ελλιπής ή απολύτως ανύπαρκτη για τους χρήστες.

Η Ευρωπαϊκή Ημέρα Γλωσσών αποσκοπεί στο να αναδείξει τη σημασία της διατήρησης και ενίσχυσης της πλούσιας γλωσσικής και γενικότερα πολιτιστικής κληρονομιάς της Ευρώπης. Η έκθεση, με την μορφή μιας σειράς Λευκών Βίβλων (με τίτλο «Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή Κοινωνία της Πληροφορίας»), από το επιστημονικό δίκτυο ΜΕΤΑ-ΝΕΤ, το οποίο συνενώνει 60 ερευνητικά κέντρα σε 34 χώρες, επισημαίνει ότι οι γλώσσες που μιλιούνται από σχετικά μικρό αριθμό ανθρώπων, κινδυνεύουν επειδή δεν έχουν τεχνολογική υποστήριξη όπως έχουν οι ευρέως χρησιμοποιούμενες γλώσσες.

Λευκές Βίβλοι (στη διεύθυνση www.meta-net.eu/whitepapers) έχουν καταρτιστεί για τις εξής ευρωπαϊκές γλώσσες: αγγλικά, βασκικά, βουλγαρικά, γαλικιανά, γαλλικά, γερμανικά, δανικά, ελληνικά, εσθονικά, ιρλανδικά, ισλανδικά, ισπανικά, ιταλικά, καταλανικά, κροατικά, λεττονικά, λιθουανικά, μαλτέζικα, νορβηγικά (μπουκμόλ και νινόρσκ), ολλανδικά, ουγγρικά, πολωνικά, πορτογαλικά, ρουμανικά, σερβικά, σλοβακικά, σλοβενικά, σουηδικά, τσεχικά και φινλανδικά. Κάθε Λευκή Βίβλος είναι γραμμένη στη γλώσσα στην οποία αναφέρεται και είναι μεταφρασμένη στα αγγλικά.

Σύμφωνα με τη νέα μελέτη, η ισλανδική, η λετονική, η λιθουανική και η μαλτέζικη γλώσσα αντιμετωπίζουν τον μεγαλύτερο εξαφάνισης σε μια ευρωπαϊκή τεχνολογική κοινωνία που ολοένα περισσότερο προωθεί τη χρήση συγκεκριμένων γλωσσών και ιδίως της αγγλικής. Όμως και άλλες γλώσσες, όπως η ελληνική, η βουλγαρική, η ουγγρική και η πολωνική, επίσης κινδυνεύουν στον σύγχρονο ψηφιακό κόσμο.

Η έρευνα του ΜΕΤΑ-ΝΕΤ, στην οποία συνέβαλαν περισσότεροι από 200 ειδικοί, αξιολογεί τον κίνδυνο για κάθε γλώσσα με βάση τέσσερα βασικά κριτήρια σε τεχνολογικό/ψηφιακό επίπεδο: την ύπαρξη αυτόματης μετάφρασης στη συγκεκριμένη γλώσσα, τη δυνατότητα φωνητικής αλληλεπίδρασης, την δυνατότητα ψηφιακής ανάλυσης κειμένου και τη διαθεσιμότητα των σχετικών ψηφιακών γλωσσικών πόρων/πηγών.

Η γλώσσα με την καλύτερη βαθμολογία στα ανωτέρω κριτήρια είναι ασφαλώς η αγγλική που απολαμβάνει την συγκριτικά καλύτερη τεχνολογική υποστήριξη (αν και όχι την καλύτερη δυνατή), γεγονός που διευκολύνει την περαιτέρω εξάπλωσή της. Ακολουθούν με ικανοποιητική ή μέτρια τεχνολογική/ψηφιακή υποστήριξη η ολλανδική γλώσσα, η γαλλική, η γερμανική, η ιταλική και η ισπανική. Η ελληνική, όπως επίσης η βασκική, η καταλανική, η πολωνική, η ουγγρική κ.α., κατατάσσονται στις γλώσσες με «αποσπασματική» μόνο υποστήριξη, γι' αυτό ακριβώς θεωρούνται γλώσσες υψηλού κινδύνου προς εξαφάνιση.

Σύμφωνα με τους επιμελητές της μελέτης Χανς Ουζκοράιτ και Γκέοργκ Ρεμ, «υπάρχουν δραματικές διαφορές στην υποστήριξη της γλωσσικής τεχνολογίας ανάμεσα στις διάφορες ευρωπαϊκές γλώσσες και τεχνολογικές περιοχές. Το χάσμα μεταξύ ‘μικρών' και ‘μεγάλων' γλωσσών ολοένα και διευρύνεται. Πρέπει να εξασφαλίσουμε τον εφοδιασμό των μικρότερων και λιγότερο πλούσιων σε ψηφιακούς πόρους γλωσσών με τις απαραίτητες βασικές τεχνολογίες, αλλιώς οι γλώσσες αυτές είναι καταδικασμένες σε ψηφιακή εξαφάνιση».

Όπως σημειώνουν οι συγγραφείς της ελληνικής μελέτης, «τα ελληνικά είναι μία από τις γλώσσες με μικρό αριθμό ομιλητών και μικρό όγκο ψηφιακών γλωσσικών πόρων και τεχνολογιών. Η κρισιμότητα της ανάπτυξης της γλωσσικής τεχνολογίας για τα ελληνικά προβάλλει έντονα μόλις κανείς εξετάσει τι ακριβώς είναι και τι προσφέρει η γλωσσική τεχνολογία, τους τρέχοντες περιορισμούς της αλλά και τις τεράστιες δυνατότητες καινοτομίας.»

Ως ελπίδα αυτών των γλωσσών θεωρείται η βελτίωση και η ευρύτερη αξιοποίηση του λογισμικού γλωσσικής τεχνολογίας, το οποίο επιτρέπει την φωνητική και τη γραπτή επεξεργασία των διαφόρων γλωσσών. Παραδείγματα αυτών των δυνατοτήτων είναι οι ηλεκτρονικοί ορθογραφικοί και συντακτικοί διορθωτές κειμένων, οι διαδραστικοί προσωπικοί «βοηθοί» των έξυπνων κινητών τηλεφώνων (π.χ. η Siri στο iPhone), τα συστήματα αυτόματης μετάφρασης, τα ηλεκτρονικά συστήματα διαλόγου των τηλεφωνικών κέντρων, οι μηχανές αναζήτησης, η συνθετική φωνή στα συστήματα πλοήγησης των αυτοκινήτων. κ.α.

Το σημαντικό, σύμφωνα με την έκθεση, είναι όλες αυτές οι δυνατότητες να προσφέρονται στους χρήστες και στη μητρική τους γλώσσα που κινδυνεύει με εξαφάνιση. Χωρίς αποφασιστική δράση, γίνεται η δυσοίωνη πρόβλεψη ότι οι γλώσσες αυτές δύσκολα θα επιβιώσουν στον ψηφιακό κόσμο του 21ου αιώνα.

Ένα πρόβλημα είναι ότι το λογισμικό αυτών των συστημάτων γλωσσικής τεχνολογίας στηρίζεται σε στατιστικές μεθόδους που απαιτούν τεράστιες ποσότητες γραπτών ή φωνητικών δεδομένων, όμως τόσα πολλά δεδομένα είναι δύσκολο να αποκτηθούν για γλώσσες που ομιλούνται από σχετικά λίγους ανθρώπους.

Εξάλλου, ακόμα και για ευρέως χρησιμοποιούμενες γλώσσες όπως τα αγγλικά, η σχετική γλωσσική τεχνολογία έχει ακόμα αδυναμίες, που είναι π.χ. φανερές στις άκρως ανεπαρκείς και γεμάτες λάθη αυτόματες μεταφράσεις. Η έκθεση προτείνει ότι πρέπει να αναληφθεί μια συντονισμένη μεγάλης κλίμακας προσπάθεια στην Ευρώπη προκειμένου σταδιακά να δημιουργηθούν ή να βελτιωθούν οι αναγκαίες τεχνολογίες και να βοηθηθούν οι γλώσσες που είναι ψηφιακά παραγκωνισμένες.

Η ελληνικής καταγωγής καθηγήτρια Σοφία Ανανιάδου του πανεπιστημίου του Μάντσεστερ, που συμμετείχε στην έκθεση, δήλωσε ότι «η γλωσσική τεχνολογία έχει ήδη κάνει πιο εύκολες τις ζωές μας και έχει τεράστιες δυνατότητες να μας βοηθήσει με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Καθώς η ψηφιακή πληροφόρηση και επικοινωνία γίνονται ολοένα πιο κυρίαρχες, είναι ζωτικό να υπάρχει διαθέσιμη μία ποιοτική υποστήριξη στο πεδίο της γλωσσικής τεχνολογίας για μια ευρύτερη γκάμα γλωσσών».

Το δίκτυο ΜΕΤΑ-ΝΕΤ(www.meta-net.eu), που χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στοχεύει στην ανάπτυξη των τεχνολογικών θεμελίων για μια πραγματικά πολύγλωσση ευρωπαϊκή ψηφιακή κοινωνία. Σε αυτό το πλαίσιο, έχει προωθήσει την Τεχνολογική Συμμαχία για μια Πολύγλωσση Ευρώπη (Multilingual Europe Technology Alliance-META), στην οποία ήδη συμμετέχουν περίπου 600 φορείς από 55 χώρες (ερευνητικά κέντρα, πανεπιστήμια και εταιρίες κάθε μεγέθους).

Η γλωσσική τεχνολογία αντιμετωπίζεται πλέον ως ένας σημαντικός χώρος ανάπτυξης των τεχνολογιών της πληροφορίας και, γι' αυτό, μεγάλες πολυεθνικές εταιρίες όπως η Google, η Microsoft και η IBM έχουν επενδύσει σημαντικά κεφάλαια. Παράλληλα, εκατοντάδες μικρομεσαίες επιχειρήσεις στην Ευρώπη εξειδικεύονται σε εφαρμογές ή υπηρεσίες γλωσσικής τεχνολογίας.


Από την άλλη η Google δημιούργησε μια ιστοσελίδα για την προστασία των υπό εξαφάνιση γλωσσών:

"Αυτή τη στιγμή υπάρχουν περισσότερες από 3.000 υπό εξαφάνιση γλώσσες, η τεκμηρίωση των οποίων είναι εξαιρετικά σημαντική για να διατηρήσουμε τις πολιτιστικές μας διαφορές, να τιμήσουμε τους παλαιότερους και να δώσουμε δύναμη στους νεότερους", αναφέρει σε ανακοίνωσή της η Google.

Η πρωτοβουλία της Google έχει σκοπό να παράσχει στους ενδιαφερόμενους ένα χώρο, όπου μπορούν να αποθηκεύουν όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες για τις εν λόγω γλώσσες.

Μέχρι στιγμής η συμμετοχή στην ιστοσελίδα είναι πολύ μεγάλη, με τους χρήστες να δημοσιεύουν κάθε είδους σχετικό υλικό, από χειρογράφα του 18ου αιώνα μέχρι και σύγχρονες τεχνικές διδασκαλίας με χρήση ήχου και video.

Όπως επισημαίνει στην ανακοίνωση της Google, σε μερικούς μήνες τα ηνία του project θα αναλάβει το Ινστιτούτο Γλωσσικής Τεχνολογίας και Πληροφορικής του Πανεπιστημίου του ανατολικού Michigan.





Πηγή: ΑΜΠΕ/ tvxs